واکسن ایرانی کرونا

واکسن کرونایی که ایران مرحله آزمایش انسانی آن را آغاز کرد یکی از پنج پروژه ایرانی ساخت واکسن کووید-۱۹ که در فهرست سازمان جهانی بهداشت ثبت شده و روش ساخت آن همانند دو واکسن چینی ساخت شرکت‌های «سینوفارم» و «سینوواک» است.

واکسن ایرانی کرونا چه شباهت ها و تفاوت هایی با واکسن های امریکایی و چینی دارد؟

نخستین پروژه ساخت واکسن کرونا در ایران که توسط شرکت داروسازی شفا (Shifa Pharmed) کلید خورده، روز سه‌شنبه با تزریق به سه داوطلب وارد مرحله نخست آزمایش انسانی شد. مطابق اعلام مقام‌های رسمی ایران، این واکسن در صورت سپری کردن موفق سه مرحله آزمایش انسانی اواخر بهار آینده وارد بازار خواهد شد.

این واکسن که «کُووایران برکت» نامگذاری شده، به نام گروه شفافارمد از سوی سازمان بهداشت جهانی در فهرست واکسن‌های در حال ساخت کرونا که مراحل مطالعه حیوانی و پیش بالینی را می‌گذرانند، ثبت شده است. واکسن کُووایران برکت پس از ارسال مستندات مربوط به مرحله نخست آزمایش انسانی آن وارد فهرست واکسن‌های در حال آزمایش این سازمان خواهد شد.

مطابق اطلاعات ثبت شده این واکسن ایرانی با استفاده از روش ویروس غیرفعال شده(Inactivated virus) تولید شده است. در روش سنتی تولید واکسن‌ علیه بیماری‌های ویروسی معمولا از ویروس ضعیف یا کشته شده برای تحریک سیستم ایمنی بدن انسان استفاده می‌شود، سپس وقتی بدن برای دفعه بعدی با آن ویروس خاص مواجه می‌شود، پادتن(آنتی‌بادی) خاصی تولید می‌کند، درست شبیه نحوه ایمن‌سازی بدن در مقابل بیماری فلج اطفال.

شرکت داروسازی «سینوفارم» و «سینوواک» چین نیز که پیشتر واکسن‌های کووید-۱۹ را به بازار عرضه کرده‌اند، از روشی مشابه شرکت شفا استفاده کرده‌اند.

اما واکسن‌های ساخت شرکت‌ آمریکایی-آلمانی فایزر-بیون‌تک و شرکت آمریکایی مُدرنا که تزریق آن در ایالات متحده و اتحادیه اروپا آغاز شده، با استفاده از فناوری جدید پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی تولید شده‌اند که سرعت تولید واکسن و کارآیی آن با استفاده از این روش، سریع‌تر و بالاتر از شیوه سنتی آن است؛ چنان که برخی متخصصان معتقدند فارغ از سرعت ساخت، کارآیی واکسن‌های سنتی به سطح ۹۵ و ۹۴.۱ درصدی واکسن‌های فایزر و مدرنا نمی‌رسد.

برای ساخت واکسن‌های «پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی»(mRNA) نیازی به ویروس نیست (اگرچه مقدار کمی از ویروس برای تعیین توالی ژنوم و آزمایش واکسن استفاده می‌شود) بلکه بخشی از رمز ژنتیکی ویروس پس از تزریق واکسن، به داخل سلول‌های بدن راه پیدا می‌کند و پروتئین شاخکی ویروس را تولید و به سیستم ایمنی ارائه می‌دهد و باعث تولید پادتن و سلول‌های ایمنی برای مبارزه با بیماری می‌شود.

البته پس از فعال شدن سیستم ایمنی بدن، پروتئین شاخکی ویروس و پیام‌رسان آر‌اِن‌اِی از بین می‌روند ولی پادتن‌ تولید شده برای محافظت آتی در بدن باقی می‌ماند.

واکسن روسی کرونا نیز که با نام « اسپوتنیک» به بازار عرضه شده از روش بردارهای ویروسی(Viral vectors) ساخته شده که مکانیسم کارآمدی برای انتقال ژنوم ویروس به داخل سلول‌های آلوده محسوب می‌شود.

واکسن ایرانی ساخته شده توسط شرکت شفا، شش ماه پس از پایان موفقیت‌آمیز آزمایش آن، می‌تواند به ۱۲ میلیون دوز در ماه برسد که جوابگوی واکسیناسیون ماهانه ۶ میلیون نفر خواهد بود.